masjed

التفات و فضیلت مسجد
عبدالحسین زرین‌کوب:
«در طول نسلها و قرنها در فاصله آفاق گوناگون، هنر اسلامی ملجائی پاک‌تر و نمایشگاهی امن‌تر از مسجد نداشته میباشد.»[۲۵]
در فرهنگ وتمدن اسلامی، متاثر از قرآن کریم مسجد توفیق مشهد و مهربان و روایات بزرگان دینی، مسجد حرمت و مقام ویژه‌ای داراست. قرآن کریم ومهربان برپا داشتن و مراقبت مسجد را شغل کسانی خوانده که به معبود و روز قیامت ایمان دارا هستند.[۲۶] قداست و فضیلت مسجد نزد مسلمان ها از کارداران نگهداری بنای آن بوده می‌باشد. مسلمان ها بنابر آموزه‌های اسلامی، خود را ملزم به محافظت و تعمیر مساجد می‌دانستند و بدین رو، می‌کوشیدند در عمارت، حفظ و مرمت مسجد نقشی بر عهده گیرند.[۲۷]
مسجد مهمترین بنای حوزه تمدن اسلامی آدرس مسجد توفیق مشهد می باشد زیرا در طی چهارده قرن کلیه نبوغ و استعداد معنوی و هنری و مهارتهای صنعتی در ساختن و بنای مسجد تمرکز یافته می باشد.[۲۸]
معماری
مساجد در بخشها متفاوت عالم به حیث معماری همانندی‌هایی بسیار به یکدیگر دارا هستند؛ با این اکنون، در هر حوزه‌‌ای پذیرای خصوصیات معماری و هنری آن حوزه‌ نیز شده و تفاوتهایی با دیگر مساجد یافته‌اند. براین اساس، معماری مساجد هر کشور گویای ویژگی‌های معماری ساکن آن میهن گردیده است.[۲۹] رزرو مسجد توفیق مشهد

مساجد در کشورها و بخش ها گوناگون علی رغم اختلافهای معماری، بناها، مناطق و اشیای تحت را تمامی دارایند:

منبر
پیش از ظهور اسلام منبر در حجاز وجود نداشت و سخنرانان برای سخنرانی بر نیزه تکیه می‌دادند و حرف می‌راندند. نبی اکرم(ص) نیز شروع رسالت به صورت ایستاده و با تکیه بر درختی (استوانه حنانه) خطبه میخواند تا این که برای او منبری با سه یا چهار پله ساختند. در بعضا منابع روایی از واژه «منبر» برای سخنرانی رسول(ص) خیال شده که شاید بتوان از آن برداشت کرد که در آن زمان منبر به کار می‌رفته میباشد؛ از جمله کلینی آورده می باشد: «صعد پیامبر الله(ص) المنبر ذات یوم فحمد الله و اثنی علیه و...؛ روزی رسول(ص) از منبر بالا رفت و بعد از آن خدای شماره مسجد توفیق مشهد را سپاس و ثنا اعلام‌کرد و....»[۳۰] اما در این که چه کسی برای او منبر ساخت اختلاف است. منابع از غلام زنی از انصار،[۳۱] غلام زنی از مهاجران،[۳۲] یک کدام از صحابه[۳۳] یا مردی رومی مذکور‌اند.[۳۴]

منبر شروع محل موعظه پیامبر اکرم(ص) برای مؤمنان و رده تجلی سخن خدا بر زبان او بود. بعد حضرت، در مساجد جامع شهرهای گوناگون منبر ساختند و به ندرت در قرن ها آینده تا به امروز این سنت به همگی مساجد شهرها و روستاهای گسترش یافت. منبر در طی تاریخ از کارآمدترین اجزای مسجد بوده است. منبر تریبون حکومت اسلامی بود، از آن برای نقص‌ خطبه و ارشاد و اعلام موضع‌ها سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به کار گیری می‌شد. با گذشت فرصت، مبلغان و واعظان از آن برای تبلیغ آیین، فقها برای بیان احکام آئین و تدریس معارف اسلامی، مفسران برای تبیین نکات قرآنی و محدثان برای بیان و املای احادیث استعمال کرده‌اند.[۳۵]

محراب
نوشته ی علمیٔ اساسی: محراب
محراب یک تورفتگی قوسدار می باشد که در دیوار قبله تعبیه شده هست و جهت مسجد الحرام را نماد می دهد. محراب به این شکل، در اواخر سده اولیه هجری نوآوری شد. پیش از آن، جهت قبله را در مساجد باز فارغ از دیوار از طریق فرو کردن عمودی در ماسه یا چنان که در خانه نبی در مدینه فعالیت شد، به یاری یک قطعه سنگ نشان می‌دادند.[۳۶]

مناره
مناره، سازه‌ای برج‌مانند میباشد که کارکرد نخستین‌اش اذان بیان کردن بر فراز آن هنگام نمازهای پنجگانه بوده است. مأذنه، مئذنه، منار، صومعه و گل‌تیم، نامهای دیگری میباشند که برای این سازه به عمل میروند. در حین رسول(ص)مساجد مناره نداشتند. با پیشرفت دولت اسلامی و بلندمرتبه‌تر شدن شهرها، مایحتاج شد تا در کنار هر مسجدی مناره‌ای برای اذان اعلام کردن و مطلع سازی مردم از وقت نماز بسازند. امروزه که مسلمانان از وسایل دیگری برای آگاهی از وقت نماز و شنیدن اذان بهره می برند، کارکرد مناره‌ها فقط دکوری و تشخیص مساجد از دیگر بناهای شهر میباشد.[۳۷] تعداد مناره‌های مساجد در بخش ها گوناگون یکسان نیست. در ایران، غالبا مناره‌های دوگانه‌ای برای مساجد ساخته‌اند. جامع دمشق چهار مناره داشته که هرمورد در گوشه‌های بنا واقع بوده‌اند و امروزه صرفا دو مناره از آن باقی می‌باشد.[۳۸] به نقل بعضا منابع، اول مناره به آن گونه که امروزه مرسوم میباشد در سال ۴۴ یا ۴۵ قمری در مسجد کوفه ساخته شد.[۳۹]

مقصوره
مقصوره یا حجاب و حافظ دور و بر محراب، در لغت به معنای اتاق کوچک هست و در اصطلاح اتاق کوچک محصوری در جلوی مسجد و محراب بوده که امام یا خلیفه در آن می‌ایستاده میباشد. مقصوره یک دریچه مشبک داشته که نمازگزاران تنها از آن دریچه امام جماعت را می‌دیده‌اند. برخی مورخان عثمان بن عفان را اولیه کسی دانسته‌اند که مقصوره را برای امنیت خود به مسجد افزوده میباشد[۴۰] و برخی دیگر، مروان بن حکم و یا سایر افراد را مبدع مقصوره معرفی کرده‌اند.[۴۱]

کارکردها
مساجد همواره نقشها و کارکردهای مختلفی داشته‌اند که این به معنای التفات و اعتبار آنها در جامعه مسلمانان میباشد. مساجد کانون عبادی، پایگاه قضایی، مقام پرداختن به امور حسبیه، کانون ارتباط جمعی، پایگاه جهاد، راس آموزش و... بوده‌اند.[۴۲] وظایف و کارکردهای پرشمار مسجد از زمان پیامبر آغاز گشت ولی گفته میگردد که در طول امپراطوری عثمانی به نقط ی اوج خود رسید و اطلاق عنوان «مجموعّیه» به معنای گروه مسجد، درین فرصت آرم دهنده این واقعیت میباشد. از جمله، همه شکوهمند سلیمانیه(قرن۱۰ق./۱۶م.) در استانبول از یک مسجد جامعه یادمانی، پنج مدرسه، دو مدرسه مقدماتی، یک بیمار‌ستان و دانش کده پزشکی، یک خانقاه صوفیان، یک مهمانخانه یا کاروان سرا، یک حمام عمومی و حوض، یک آشپزخانه عمومی، اقامتگاه برای معلمان و سرایداران مسجد، یک زمین ورزش، قهوه خانه، دکان، مراقد سلطنتی و یک آرامستان تشکیل می شد.[۴۳]

کارکرد آموزشی
نظر به‌این که مسجد جایی مناسب برای جلسه مسلمانان از طبقات و حرفه‌های مختلف می‌باشد، این مکان مذهبی از همان آغاز در کنار کارکردهای عبادی‌اش، تبدیل به محلی مناسب برای آموزش نیز شد. مسلمان‌ها در ابتدا اسلام، غالباً مسائل مذهبی و فقاهتی خویش را در مسجد از پیامبر اکرم(ص) می‌پرسیدند. آن حضرت در مسجد آیات قرآنی را بر مردم قرائت می کرد و به پرسشهای آن‌ها پاسخ می‌بیان کرد.[۴۴]رفته رفته، بعضی مسائل مربوط به موضوعات غیردینی نیز در مساجد مطرح شد؛ برای مثال گفته‌اند که حتی بحثهای ادبی و شعرخوانی در مساجد ایفا می‌گردیده‌است.[۴۵]

در سالهای پس از رسول(ص) رفته رفته فراگیری علوم و دانستنی‌هایی که به آیین و عبادت ارتباط داشتند در مساجد ترویج بیشتری یافت و مسلمانان در مساجد قرآن، حدیث، فقه و صرف و نحو می‌آموختند. برخی مقامات معتبر مذهبی نیز ساعتهای معینی را در مساجد می‌گذراندند و وعظ و حکمت ارائه می‌کردند.[۴۶]

کارکرد اجتماعی
مسجد تا پیش از روزگار مدرن که رسانه‌های ارتباطی در شغل نبودند، محلی منحصربه‌فرد برای اطلاع‌رسانی امور اصلی جامعه مسلمان ها نیز بود. مسلمان‌ها از طبقات و صنوف مختلف، روزانه در مساجد یکدیگر را ملاقات می‌کردند و اخبار و اطلاعات اصلی جامعه را در مسجد به یکدیگر می‌رساندند.

بنابر برخی گزارشها، مساجد گاهی برای بازرسی به امور غیرمترقبه و بحرانها به عمل گرفته می‌شدند. این امر در تاریخ صدر اسلام سابقه دارد چنان که بنابر بعضا روایات، در مبارزه خندق، مسلمان‌ها از مسجد برای کارهای بیمارستانی و مداوای زخمی‌های مبارزه به کار گیری کردند. بنابر گزارشهای تاریخی، رفیده بانوی مسلمان صدر اسلام، به امر فرستاده اکرم(ص) خیمه‌ای در مسجد مدینه برای تفحص به مجروحان جنگ بر پا کرد.[۴۷]

بنابر بعضا احادیث در منابع حدیثی اهل سنت، اجرای عقد ازدواج در مساجد مستحب است[۴۸] البته این نوشته‌ی علمی بر عالمان فقهی شیعه ثابت نشده هست.[۴۹]

نقش مسجد در انقلاب اسلامی جمهوری اسلامی ایران و امان مقدس
پیش از توفیق انقلاب اسلامی، مخالفان رژیم پهلوی که تمایل اسلامی داشتند، عمدتا در نبرد خود از مسجد تأثیر می‌گرفتند. انقلابیان در کار‌های مطلع‌سازی و تبلیغی، مانند تکثیر جزوه و اطلاعیه و نیز توزیع نوارهای کاست سخنرانی مخالفان فرمان روا و پخش آن در میان مردم از مساجد به عنوان یک پایگاه استعمال می‌کردند. موفقیت مسجد در ایجاد کرد چنین ارتباطی عوامل مختلفی داراست که یکی آن ها بهره گیری از ارتباطات شکل به طور بود که با تمرکز به وجود تمدن شفاهی جامعه ایرانی، اثرگذاری چشمگیری داشت.[۵۰]

مساجد جمهوری اسلامی ایران در هواخواهی مالی از انقلابیان نیز سهمی اصلی داشتند. ارتباط مسجد با بازار در ایران پیشینه‌ای دیرینه دارااست و در جریان انقلاب اسلامی، به‌این وسیله مسجد توانست به لحاظ مالی، همچون حلقه ارتباطی میان بازاریان و انقلابیان اجرای نقش کند و کمکهای مالی و اقتصادی بازار را به انقلابیان برساند. از سویی دیگر، بازاریان به سبب ارتباط با مسجد، خود به قشر مهمی تبدیل شدند که در موفقیت انقلاب تأثیر به سزایی نهادند.[۵۱]مساجد در زمان نزاع عراق و کشور‌ایران (پناه مقدس) مثلا مراکز مهم اعلام اقلام ما یحتاج جبهه ها و نیز محل عده امداد های مردمی بودند و رویدادها جبهه ها و پیامدهای سیاسی و اجتماعی عملیات رزمندگان از مساجد برای مردم تبیین می شد و فرماندهان مدد مقدس پس از جاری ساختن عملیات های اصلی، در مساجد حضور پیدا می کردند، و درباره چگونگی عملیات ها و دستاوردهای آن به ویژه تأثیر آن در تحولات حوزه‌ ای و جهانی صحبت می گفتند. [۵۲]

هدف ها: یک کدام از شیوه های بهبود شرکت کردن‌های اجتماعی سالمندان، متناسب‌سازی، تأمین ایمنی و استقلال سالمندان در جای ‌های مورد استعمال آنها میباشد. با دقت به پرورش سریع جمعیت سالمندان در کشور ایران و همینطور نقش مهم مساجد تحت عنوان یک کدام از مهمترین مقر‌های مذهبی ـ معنوی سالمندان‌، جاری ساختن مطالعاتی جهت گزینش مؤلفه‌های ساختاری مساجد از منظر سالمندشناسی و ارگونومی با محدودیت مواجه میباشد؛ براین اساس مقصود مطالعه حاضر، تبیین مؤلفه‌های تناسب ساختاری مساجد دوستدار سالمند بود. مواد و طریق ها: مطالعه حاضر با روش کیفی و با کاربرد طرز محاسبه محتوا در سال 1399 صورت گرفته میباشد. جامعه  مسجد توفیق مشهد آیتم پژوهش را سالمندان مراجعه‌کننده به مساجد شهر بابل تشکیل دادند که قدرت برقراری رابطه مؤثر و تمایل به شرکت کردن در بازرسی را دارا بودند. تعیین مساجد تحت عنوان دور و بر رسیدگی بر اساس توزیع جغرافیایی (در چهار حوزه‌ آدرس مسجد توفیق مشهد شمال، جنوب، شرق و غرب شهر بابل) ایفا شد. روش توده‌آوری داده‌ها به طور گفتگو عمیق و نصفه‌ساختارمند تا وصال به سطح اشباع داده‌ها، ادامـه یافـت. هر گفتمان بعد از اجرا فورا پیاده و بعد از آن بر اساس روش مرحله‌ای کاول Kvale’s step by step method استیناف شد. یافته ها: درین تحقیق گفتمان با هجده سالمند 61 تا 72 سال (با معدل و انحراف معیار 2/99±66/33سال) جاری رزرو مسجد توفیق مشهد ساختن شد که سیزده نفر از آن ها (72/22 درصد) مؤنث بودند. داده‌های این رسیدگی در پنج طبقه اساسی و هجده پایین طبقه قرار گرفتند که مؤلفه‌های تناسب ساختاری مساجد سالمند دوست  شماره مسجد توفیق مشهد را به تصویر می‌کـشند. طبقات اساسی کسب‌گردیده شـامل فضا فرنگی، دور و اطراف داخلی، امکانات، برخورداری از تجهیزات اول رفاهی و وام ها داخلی بود. سود گیری: بهره‌ این بازرسی، بیان کنده ادراکات سالمندان از سختی ها و خطاها ساختاری مو جود در به کار گیری آن ها از گوشه و کنار مسجد بود. مؤلفه‌های انتخاب‌گردیده در‌این استیناف قادر است در شناسایی، حق تقدم‌بندی نیازها و تعیین نوع مداخلات در متناسب‌سازی محیط مساجد با خصوصیت‌های سالمندان یاری دهد.

احادیث زنان در طی شکل گیری و تشریع فقه، روندی قهقرایی را پیموده میباشد. این روند از نصفه قرن اولیه هجری با آزادی کار زنان استارت شده، البته در زمان قرنها آتی، به‌تدریج فرایند مشقت بار‏گیرانه‏ای را برای حضور زنان پیموده می باشد. حضور زنان در مسجد - که سمبل حرکت‏های اجتماعی بعد از ظهر پیامبر۹ بوده است و در حین سالیان اولیه رایج بود - در قرون آتی منع شوید تا آنجا که فتاوای بسیاری در منزل‏نشینی مسجد توفیق مشهد زنان رایج شد و تحت عنوان داستان در جامعه فقهی قرن ها نخستین ا‏درود میان شیعه و سنی انتشار شوید. آن گاه عالمان خلق و بزرگان تامل‏های احیای دینی آن‏ها را مبنای کار متدینانه و کردار‏مدارانه جامعه قرار دادند تا آنجا که زنان را به طور کامل از جامعه حذف کردند و بنای  آدرس مسجد توفیق مشهد منزل‏نشینی استوار او را اساس‏ریزی نمودند. در‌این مقاله مراحل صورت‏گیری این احادیث را از روایات موافق حضور زنان (احادیث همدلانه) تا احادیث مخالف حضور وی (احادیث غیر همدلانه) رسیدگی رزرو مسجد توفیق مشهد سندی و متنی نموده‏ایم و تأثیر این احادیث را در درنگ عالمان مسلمان پی‏گیری نموده‏ایم.
تربیت محور اساسی ارتقای حیات آدمی شماره مسجد توفیق مشهد است و می بایست مصالح تربیتی طبق آموزه¬های شرعی به صورت کلی تصمیم¬گیری¬ها و نرم افزار¬ریزی¬های اجتماعی مورد تاکید قرار گیرد و کمک به فرایند تربیت، مهم‌ترین میزان در سیاست گذاری ها و تعین حق اولویت های اجتماعی به حساب آورده می شود. سند دگرگونی بنیادین در واقع گواهی تربیت جامعه میباشد. آنچه که در این بازرسی آیتم پژوهش و مطالعه قرار می‌گیرد مقام رابطه سه بنیان تربیتی و مفید مکتب، خانواده و مسجد که از اثر گذار ترین نهاد های اجتماعی و سیاسی که در تحقق هدف ها ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی هست. مکتب و دو بنیان دیگر یعنی خانواده و مسجد در اعمال دادن وظايف تربیتی و پرورش مسائل شرعی، کامل کننده یکدیگرند. لینک و پیوند و رابطه مجاورت مکتب با خانواده و مسجد و دیگر متصدیان کارها فرهنگی و تربیتی با یکدیگر، در واقع لینک و پیوند استوانه های تربیت درست و منطقی هست. می بایست کلیه تلاش متصدیان یاددادن و تربیت بر این باشد تا پیوندی حقیقی و واقعی در بین مکتب، منزل و مسجد ساخت نمایند. چراکه با چنین ارتباطات خانواده به فضایی اسلامی و پر از ارزشهای معنوی تبدیل می شود و مسجد و مکتب نیز آفریننده و هدایتگری راجع به ارزشهای شرعی اعمال میکنند. منفعت اینکه ، با هماهنگی و یکسانی فضای حکم کننده و ارزشهای معنوی و شرعی در مکتب، خانواده و مسجد بسیاری از تعارضات و مشکلاتی که ممکن می‌باشد برای خردسال ها در بهره ناهماهنگی بین این ارگان های تربیتی ایجاد خواهد شد، برطرف می شود نحوه مطالعه اتخاذی درین رسیدگی کیفی توصیفی بوده و از شیوه های اوراق کتابخانه ای ، کتاب ها ، مقاله‌ها و مطالعه های انجام شده در این زمینه فایده جسته شد‌ه‌است.

اخباری منقول از رسول اکرم(ص) وجود دارااست که در موضع نهی از بنای مسجد بر قبور, به ریشه شناسی این عمل پرداخته و آن را به اقوام و پیروان ادیان قبل بازمی گرداند. این خبر ها تحریرهای متعددی دارااست؛ براساس همانندی های متنی و سندی, می قدرت آن‌ها‌را به شش گروه تقسیم کرد: 1-خبر‌ها عایشه, 2-اخبار عایشه و ابنعباس, 3-خبر ها ابن عباس, 4-خبر ها ابوهریره, 5-خبر ها ابن مسعود, و 6-خبرها ابوعبیده بن مسجد توفیق مشهد جراح. این مقاله با به کارگیری از روش محاسبه اوراق-متن به تاریخ گذاری این خبرها پرداخته و به این بهره رسیده میباشد که صورت اصلی خبر که در موضع نهی از اتخاذ مسجد از قبور به عنوان یک ویژگی قومی و مذمت این فعل هست, در نیمه اولیه قرن اولیه ترویج داشته میباشد. گرچه  آدرس مسجد توفیق مشهد می قدرت ذکر کرد بعضی از تحریرهایی که این فعل رزرو مسجد توفیق مشهد را یک ویژگی شرعی جلوه داده و به لعن یهود و نصاری می پردازند در نیمه اول قرن اولیه ساخت شده اند و همزمانی آن با اخراج یهودیان از جزیره العرب و مشابه سازی آئین این حوزه‌ نیز آن را تایید می کند, ولی قطعی میباشد که مراحل توسعه و گسترش تحریرهای اخیر نسبت به صورت اساسی خبر در گذر مجال سیر افزایشی داشته و حتی‌د‌ر تحریرهای متاخرتر شاهد استفاده سیاسی از آن هستیم. بنای جامعه اسلامی بر محوریت مسجد گذاشته گردیده‌است. مسجد با کارکردهای گوناگون خود در  شماره مسجد توفیق مشهد ابعاد مختلف اجتماعی و با تاکید بر جنبه معنوی, نقشی هدایت کننده برای بشر ها به سوی خدا متعال داراست. آموزه های نشریافته از مسجد, همگی با جهت دهی زندگی فردی و اجتماعی بشر ها به صراط مستقیم و در منفعت, روشن بختی او سامان یافته اند. مسجد, بدون از ظرفیت های درونی خود برای هدایت بشر ها, میتواند در تعامل با دیگر نهادهای جامعه فضای عمومی را مشابه فضای درونی خود نماید. انتظار عمومی از دور و بر پیرامون مسجد, تأثیرگذاری فضای معنوی باطن مسجد بر اطراف آن میباشد. با وجود این, امروزه اطراف پیرامون مسجد, عمدتاً متأثر از زندگی اجتماعی بیرونی است و مسجد به دلایل مختلفی تأثیرات یه خرده بر آن داراست و لذا شاهد ارتکاب انواع جرم ها, ناسازگارهای اجتماعی, تنش, سرقت, نزاع و. . . در محله و جوامعی هستیم که معمولاً مسجد هم وجود دارااست. سؤال این می باشد که مسجد در مواجهه با این خطاها خُرد به چه شکل میتواند عمل کند و به تندرست سازی اطراف پیرامون کمک کند؟ شیوه بازرسی نیز توصیفی تحلیلی است. یافته های نشانه می‌دهد, ظرفیت های سلامت سازی اطراف اجتماعی پیرامون مسجد به نه شناسایی و تبیین نشده و لذا در عرصه کار نیز کمتر به عمل گرفته شد‌ه‌می‌باشد. مسجد قادر است با فعال کردن سازوکارهای تعامل خود با دور و بر پیرامون از قبیل, تعریف‌و‌تمجید بخش های خاص مسجد و محله, به کار گیری از ظرفیت نخبگان علوم اجتماعی و مدیریتی, بهره گیری از قدرت مندی خانواده ها در واگذاری بعضا از نقش های ارگان های رسمی, به سالم سازی محله و دور و اطراف پیرامون خود کمک کند و در شکل گیری جامعه اسلامی نقشی ویژه اعمال نماید.

مسجد یکی از بناهای مهم و حساس برای جامعه مسلمانان و از اولین مکان هایی است که جماعت در آن ظاهر می شود.
به طور خاص، Emm است. با این حال، به‌نظر می‌رسد که علیرغم تجربه قابل توجه معماری مساجد در اسلام و ایران، چنین است
در مقایسه با مساجد خوب - مساجدی که هدف مورد نظر اسلام هستند - خلأهای قابل توجهی وجود دارد. به این ترتیب.
که با توجه به روایات و روایات اسلام مسجد توفیق مشهد  و تاریخ ساخت مساجد اهمیت غیرسیستمی دارند; شی، "فضای خالی"
سهل انگاری صورت گرفت. قطعه ای که نه تنها کیفیت معماری مسجد را بهبود می بخشد. بلکه عبادت معنای خاصی دارد.
وجود دارد این بی توجهی در نهایت منجر به محو شدن و حذف فضای باز کلیساها شد. در این منطقه مطالعاتی
شواهد میدانی نیاز به این موضوع را برجسته کرد و آدرس مسجد توفیق مشهد  منابع کتابخانه ای را برای توجه تکمیل کرد. همان جهت به شیو هی
ساختار، اهمیت و اصالت فضای باز مورد بررسی قرار گرفت و از روش های تفسیری برای نشان دادن وجود فضای باز استفاده شد.
در مسجد مورد استفاده قرار می گرفت رزرو مسجد توفیق مشهد  و در آن عبادت می شد و روش تحلیل محتوا بر محتوای بیان شده در متون مراجع اسلامی گنجانده شد.
از قرآن کریم، احادیث و سیره پیامبر(صلی الله علیه و آله) و تحلیل و ارزیابی آنها استفاده کردند. برای این منظور معماری مساجد
از آغاز تاریخ اسلام تا قرن دهم هجری شماره مسجد توفیق مشهد  قمری برخی از مراکز قلمرو اسلامی و همچنین خاستگاه مساجد با فضا بوده است.
بسته بررسی شده است. مسجد النبی و اینکه پیغمبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) ساخت آن را برعهده داشت، بحث شد.
و معماری مسجد الحرام نیز مورد تحلیل قرار گرفت. لازم به ذکر است که این مقاله به منابع معتبر اسلام می پردازد
آنها بر معماری مسجد تاکید دارند. با این حال، بررسی منابع دیگر نیز نادیده گرفته نشده است. جام اوری پروف و جام عبدی
می توان گفت جدا از این که فضای باز در مسجد جزء یا جزء ضروری بدنه آن تعریف می شود;
اما فراتر از این، خاستگاه، اهمیت و اولویت فضای باز در مسجد حکایت از برتری نسبی فضا دارد.
باز هم مربوط به فضای محصور مسجد است و کارکرد آن را نیز می توان عبادت، جنبه فراموش شده و عمل توصیف کرد.
حیاط اصلی در مسجد است.

مسجد

پیشگفتار
مسجد منزل آفریدگار و جایگاه انبیاء و رسولان وحی و مامن مومنان میباشد. مسجد بهشت روی زمین و فقط مکانی می باشد که بشر با حضور در آن به کنار دریا وقار و اطمینان می رسد. مکانی که با حضور در آن می شود به قدرت مطلقه الهی متکی بودن کرد و با آرزو و تکیه به وی پله های پرورش و کمال را طی نمود. شناخت بیشتر با این جای مقدس و آشنایی خصوصیات و احکام و مسائل پیرامون مسجد توفیق مشهد  آن به آدم یاری می نماید تا به نگاهی عمیق خیس دراین مکان حضور یابد.

از‌آن‌جا‌که اسلام آئین بشر سازی میباشد و غرض از تعالیم و آموزش های فقهی، ساختن و تربیت انسانها هست ، همگی ابزارها و تجهیزات نیز درین جهت بکار گرفته  آدرس مسجد توفیق مشهد می گردند.
مسجد نیز با داشتن جایگاهی بس رفیع در فرهنگ وتمدن اسلامی خویش جای و امکانی برای ساختن و تربیت انسانهاست.
انقلاب اسلامی ایران نیز به جهت داشتن خاستگاه و محتوای شرعی، فرزند و مولود مسجد میباشد و با‌یقین ادامه حیات آن نیز جز در ستیه مسجد قابلیت و امکان پذیر وجود ندارد.

راءس مطالعه به کارها مساجد در راستای رواج فرهنگ وتمدن مسجد و جذب قشرها متفاوت به ویژه جوان ها بسوی مسجد تشکیل‌شده میباشد که در این گفتار به شناسایی و مطالبی شماره مسجد توفیق مشهد  پیرامون این مرکز پرداخته ایم.
حالت جغرافیایی
راءس رسیدگی به کارها  رزرو مسجد توفیق مشهد مساجد بنا شده در طهران- خیابان جمهوری اسلامی- خیابان دانشگاه جنوبی- نبش کوچه عطار- شماره 188 می باشد.

طریق احداث و سیر مراحل شغل
در سال 1368 به امر منزلت معظم رهبری در طول حکمی به آیت الله العظمی مهدوی کنی امر احداث و تشکیل داد مرکزی جهت پژوهش به کارها مساجد داده شد و مرکز احداث شوید.
در ابتدا سر گروهی راءس به عهده آیت الله العظمی مهدوی کنی بود البته وی به جهت مشغله متعددی شغل را ادامه ندادند و لذا طی حکم دیگری از سوی رده معظم رهبری سر گروهی راءس به عهده آیت الله العظمی محی الدین انواری سپرده شد. در آبان ماه سال 1381 سازه به دستور جایگاه معظم رهبری به خواسته ساخت‌و‌ساز دگرگونی در ساختار اداری و عملکردی مرکز، شورای ساست گذاری تشکیل شوید.
هداف راس تحقیق به کارها مساجد
هدف ها کلی
بر حیص اهمیت مساجد و موضوع مهم ائمه جماعات و لزوم ساماندهی نرم‌افزار های متفاوت فرهنگی و تبلیغی مساجد ، عملکرد هماهنگ و به دور از پراکندگی مساجد و به صورت خلاصه ساماندهی کارها مربوط به ماسجد و ائمه با شخصیت جماعات.
هدف ها جزئی

رضایت عموم از کارها مساجد
عمران معنوی مساجد
ارتقا گنجایش شوق آفرینی در مساجد
استعمال بیشتر از جوان ها در کارها مرتیط با مساجد
ترویج فرهنگ و تمدن مسجد و جذب نشر متفاوت بویژه جوان ها
مقصود ساماندهی
مقصود ساماندهی نظم بخشیدن به کارها به کارگیری مناسب از تجهیزات جان دار با پژوهش دائمی و دایم به طرز عملکرد وظایف هست. عدم ساماندهی موجب در آراء و تصمیم گیری غلط درباره ی شغل های مسجد و استقرار نامناسب نیروها در جایگاههای اصلی هست.
فعالیت های مهمی که در ساماندهی می قدرت انجام اعطا کرد عبارتند از :
1- ساماندهی ائمه جماعات میهن الف) به کار گیری از اشخاص جوان

ب) گزینش ائمه جماعات برای مساجد غیر فعال و نصفه فعال
2- بکار گیری خادمان تک تک وقت و جانبداری هزینه زندگیشان و جذب خادمان افتخاری
3- تعیین شرح وظایف کلیه فعالان مسجد
4- تعیین رئیس برای کارها اجرایی
5- ساز و عمل و نوع شغل هیات امنا معلوم میشود.
شغل های مرکز تحقیق به کارها مساجد
1- ساماندهی کارها مساجد که شرح آن در گفتار گذشته آورده شده است.

مسجد به جهت برخورداری از بخش های متفاوت تاریخی از آل بویه تا عصر معاصر, و همینطور داشتن آرایه های متعدد معماری از آجرکاری, کاشی کاری, گچ بری و غیره, منبع بسیار قابل قبولی برای مطالعات تاریخی, فرهنگی و هنری میباشد و نقوش به عمل رفته در آن, می‌توانند در پیاده سازی گرافیکی امروزی آیتم به کار گیری قرار گیرند. روش ایفا رسیدگی بر مبنای ماهیت توصیفی-تحلیلی بوده می باشد و جمع داده ها به طور ترکیبی (کتابخانه ای و می‌دانی) صورت گرفته می باشد. نگارندگان با نحوه رسیدگی کاربردی, این فرضیه را مبنای استیناف خویش قرار داده اند که: «نقوش گره چینی و تزئینی موجود در اجزای متفاوت معماری مسجد , از غنا و قابلیت آپدیت کردن برخوردارند». پس از تفحص های مورد نیاز, مشخص شد که نقوش مجموعه یادشده, در اشکال مسجد توفیق مشهد انتزاعی, گوشه پردازی, گره چینی, اسلیمی و مقرنس قابل تقسیم بندی میباشد که ولی هر یک از آنها نیز به دو زیرگونه دیگر تقسیم می‌شوند. نتایج بازرسی بیان کنده آن است که نقش مایه های مو جود در سازه, می توانند با اندک تغییراتی در طرح و بعدها, بر روی مصنوعات آدرس مسجد توفیق مشهد و کالبد معماری امروزی نیز استفاده شوند. این امر قادر است یک منبع بی نیاز فرهنگی را برای هنرمندان و صنعتگران معرفی و نحوه منفعت گیری از آنها‌را به دیگر بناهای تاریخی, سرایت کردن دهد.

در ده سال های اخیر در حوزه رزرو مسجد توفیق مشهد مدیر و برنامه ریزی شهری, طریق طراحی برنامه بسط محله ای استوار بسیار آیتم دقت قرار گرفته می باشد. این شیوه که شرکت کردن عموم از مهمترین عنصرها اصلی آن به حساب آورده می شود, در‌پی آن می باشد که عموم را در مراحل گوناگون تصمیم گیری, ایفا و بازرسی دخیل و از گنجایش ها و آمادگی هایی که بین عموم محله وجود دارااست, به شایسته ترین صورت استعمال نماید. برای اجرای اینگونه رویکردی در هر شهری باید مختصات و حالت آن ها مد لحاظ قرار گیرد و الگوی مستقر برای آن تنظیم شود. یکی از مختصات, سرمایه ها شماره مسجد توفیق مشهد و عناصر اصلی محله های شهرهای اسلامی و اهل ایران, بنیان مسجد می باشد که معمولا در هر شهر و محله های آن نوعی مرکزیت داشته و کارکردهای مختلفی در طول تاریخ و فرصت معاصر برعهده داشته و از این جهت می‌تواند در الگوی ساکن توسعه فرهنگی- اجتماعی در سطح محله اثر گذار و کارآمد باشد. درین رسیدگی همت گردیده‌است نوعی از پیشرفت فرهنگی- اجتماعی محله ای ارائه خواهد شد که محوریت آن با مسجد باشد, لذا با پیونددادن مطالعات صورت گرفته در باب توسعه محله ای و بسط فرهنگی- اجتماعی و همینطور اثرها جانور در حوزه مسجد و کارکردهای آن, خیر مولفه تحت عنوان مولفه های مهم بسط فرهنگی اجتماعی محله ای استوار مسجد محور ارائه و از این رهگذر با به کار گیری از طریق کیفی و ابزار رای زنی و مشاهده مشارکتی, ولی با این وجود می اقتدار ارتقا وحدت و همبستگی محله ای, آیتم سازی جهت ارتقاء تعاون و شرکت کردن محله ای و تقویت نام و نشان و وابستگی محله ای را از جمله دست اندرکاران و مولفه های اساسی اثرگذاری این مسجد در سطح محله گفت.
هدف این نوشته ی علمی آشنایی جامعه شناسانه مسجد با توکل بر آشنایی گفتگو های مسجد در کشور‌ایران مجال معاصر میباشد. پرسش اصلی ما این می باشد که چه گونه می توان مسجد را در بستر جامعه امروزی آشنایی؟ برای این منظور به کمک به حساب آوردن رای زنی های مسجد, این بنیان را در بستر اجتماعی, فرهنگی و تاریخی آن قرار میدهیم. از این منظر ما دیدگاه بیرونی دینی به مسجد داریم و درصدد بازرسی مسجد از منظر معارف اسلامی نیستیم. منظور از رای زنی های مسجد نیز مباحث, دیدگاه ها و تلقی های گوناگون از مسجد میباشد. این گفت‌و‌گو ها در هر زمان و حالت تاریخی متناسب شرایط خاص هر بعد از ظهر انجام یافته اند؛ و در آرا و اثرها دانشمندان, روحانیان, نویسندگان, رسانه های گروهی و مطبوعات منعکس گردیده‌است.در‌این پژوهش چهار گفتمان مشمول مذاکره سنتی, گفتگو سکولار, گفتگو ایدئولوژیک - انقلابی, و گفت‌و‌گو ایدئولوژیک - انتقادی به مثابه مذاکره های پیروز مسجد در جمهوری اسلامی ایران معرفی و خصوصیت های هریک غیروابسته پژوهش میشوند. سپس با تاکید و تمرکز بر گفتگو ایدئولوژیک انتقادی که مبتنی بر پژوهش ها جامعه شناختی است خلال ارایه مثال هایی از این پژوهش ها, مسایل کنونی مساجد در کشور ایران شناسایی و رسیدگی گردیده اند. بخش نهایی, فصل گروه رهیافت های طریق شناختی برای استیناف مسجد هست.

مسجد، نام جاي و در لغت به معناي مكان سجده و عبادت هست[1] و در اصطلاح، به مكاني گفته ميگردد كه جايگاه عبادت و خضوع هست. هر چندين واژه مسجد درباره‌ي چهار ديواري خاصي به شغل مي‌رود كه براي عبادت ساخته شده است، ولي در اسلام تمامي زمين، منزه و پاكيزه است و ميتواند سجده‌گاه و مسجد مؤمن قرار گيرد.رسول اكرم(ص) در حديثي بعد از ذكر فضيلت مسجد الحرام و مسجد الأقصي، به ابوذر فرمود: «حيثما ادركتك الصلاة فصلِّ و الأرض لك مسجد؛[2] هر جا وقت نماز رسيد، به عبارتي جا نماز بخوان كه سرتاسر زمين براي تو مسجد هست».واژه مسجد، با صيغه‌هاي مختلف 29 توشه در قرآن به شغل رفته و در بيشتر موردها، مراد مسجد الحرام است كه تحت عنوان اول مسجد روي زمين شناخته و براي عبادت عموم تاسيس شده است:) إِنّ أَوّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلّذي بِبَكّةَ مُتوشهَكًا وَ هُدًى لِلْعالَمينَ(؛[3]«اوليه منزل‌اي كه براي عموم قرار داده شده است، منزل‌اي مي باشد در مكه كه مايه مسجد توفيق مشهد بركت و هدايت براي جهانيان مي‌باشد».مهمترين نقش مسجد، مركزيت بخشيدن به عبادت مسلمانها است. مسجد محيطي، ميباشد كه انسان چرك الود نبايد وارد آن خواهد شد و گوشه و كنار و زمين آن بايد از هر سيرتكامل زشتي محفوظ باشد.مسجد ضمن مركزيت براي عبادت، محلي براي نشان دادن اتحاد و هماهنگي امّت و تمسّك جمعي به «حبل الله» چهت نيل به هدف ها الهي و انساني، مركزي براي حكومت و بعداز آن، مكاني براي تعليم و تعلّم بود.در‌اين نوشته، كارايي بر اين ميباشد كه خلال شناخت بيشتر با رده و آداب مسجد، وظايف شخص در ازاي مسجد و نقش كارآمد آن را در معاش تبيين كنيم و گامي براي رونق بيشتر مساجد برداريم. ان‌شاء اللهالف) جايگاه مسجدمسجد در فرهنگ و تمدن اهل بيت(ع) مهمان‌منزل معبود در زمين، رده نزول خيرات و بركات آسماني، منزل دانايي و عبادت، علاقه و محبت، صفا و صميميت، ايثار و عفو و بخشش، تجلي‌گاه بهشت در زمين و تفريح‌گاه موحّدان هست.[4]پيامبر اكرم(ص)، در اولين گام براي تشكيل حكومت اسلامي، مسجد النبي را در مدينه اساس‌گذاري كرد كه اول مقر علمي، سياسي، اجتماعي و حكومتي اسلام به شمار آمد و تحت عنوان راس يادگرفتن معارف اسلامي و بشر ‌آدرس مسجد توفيق مشهد سازي و راءس حكومت و سياست‌گذاري شناخته شد.1. منزل خداخداوند متعال ميفرمايد:)وَ أَنّ الْمَساجِدَ لِلّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللّهِ أَحَدًا([5]؛«مساجد براي خداست. پس احدي را جز وي نخوانيد»؛ يعني همگي چيز در مساجد براي خداست و مسجد بايد مكان تبليغ بها‌هاي الهي باشد.پيامبر پروردگار(ص) فرمود: «در تورات درج گرديده‌است كه: منزل‌هاي اينجانب روي زمين، مساجد ميباشند. آفرين به كسي كه خويش را در منزل‌اش پاكيزه نمايد و بعد براي ديدارم به منزل‌ام بيايد. مطلع باشيد بر صاحبخانه مي باشد كه ميهمان را گرامي دارااست؛ آنان كه در ظلمت‌هاي شب به مساجد مي روند، بشارت باد بر آنان به فروغ براق در روز قيامت».[6]امام راست گو(ع) فرمود: «بر شما باد به رفتن به مساجد؛ چون مساجد، منزل‌هاي آفريدگار در روي زمين مي باشند. كسي كه پاكيزه وارد آنان خواهد شد، معبود او را از گناهانش منزه مي‌نمايد و او را در زمره زائران خودش مي‌نويسد. پس در مساجد بسيار نماز و دعا بخوانيد.[7]در حديث قدسي آمده ميباشد: «مساجد منزل‌هاي اينجانب در زمين مي باشند. مساجد براي اهل اسمان نورافشاني مي‌نمايند؛ همان طور كه ستارگان براي اهل زمين مي‌درخشند».[8]2. منزل پرهيزكارانپيامبر پروردگار(ص) فرمود: «المَسجِد بَيتُ كُلِّ تَقيٍ؛[9]«مسجد، منزل هر پرهيزكار هست».در حديث ديگر فرمود:«مساجد، منزل پرهيزكاران ميباشد و هر كس مسجد منزل‌اش باشد، خداوند آسايش، ادب و عبور از صراط را براي وي ضمانت مي‌نمايد».[10]3. منزل مؤمناز فرستاده اكرم(ص) نقل گرديده‌است كه رزرو مسجد توفيق مشهد فرمود: «المَسجِدُ بَيتُ كُلِّ مُؤمِنٍ؛[11] مسجد، منزل هر مؤمن ميباشد».4. رده پيامبراننبي گرامي(ص) فرمود: «المَساجِدُ مَجالسُ الأنبياءِ؛[12] مساجد، منزلت پيامبران است».5. برگزيدگان جايرسول پروردگار(ص) فرمود: «خَيرُ البِقاعِ المَسجِدُ وَ شَرُّ البِقاعِ الأسواقُ؛[13] شايسته ترين جاي ‌ها مسجد ميباشد و بدترين آنها بازار ميباشد».6. دوست داستني‌ترين جايامام علي(ع) فرمود: «هر كه بخواهد به مسجد وارد خواهد شد، موءدب و ادب وارد شود؛ زيرا مساجد، منزل‌هاي خدا و محبوب‌ترين زمين‌ها نزد خداست و دوستداشتني‌ترين شخص پيش خدا، كسي مي باشد كه اول از كليه وارد مسجد و بعد از كليه، از آن بيرون گردد».[14]پيامبر اكرم(ص) فرمود: «نشستن در مسجد براي اينجانب بهتر از نشستن در فردوس است؛ چون در پرديس خشنودي خودم فراهم ميشود و در مسجد خشنودي آفريدگار به دست ميايد».[15]و در ذكر ديگري فرمود: «أَحبُّ البِلاد اِلَي اللهِ مَساجِدُها وَ أبغَضُ البِلادِ إِلَي اللهِ اَسواقُها؛[16] محبوب‌ترين جا پيش خداوند مساجد، و مبغوض‌ترين زمين پيش معبود بازارها ميباشند».7. ساختن مسجداز‌آن‌جا‌كه مساجد شماره مسجد توفيق مشهد در اسلام جايگاه بسيار مهمي دارا هستند، بر ساختن و تعمير مسجد تأكيد متعددي شد‌ه‌است. نبي اكرم(ص) فرمود: «مَن بَني مَسجِداً وَلَو مَفحَصَ قَطاةٍ بَنَي اللهُ لَهُ بَيتاً في الجَنَّةِ؛[17] هر كه مسجد بسازد، در شرايطي كه چه به اندازه خوابگاه مرغ سنگ‌خواره‌اي باشد، آفريدگار براي وي در پرديس منزل‌اي مي‌سازد».اما زماني ساختن مسجد باارزش ميباشد و اين تمامي اجر داراست كه هدف از تشكيل داد آن، اعلاي كلمه توحيد و تبليغ تمدن اسلام ناب و مدرسه پيامبران و امامان معصوم(ع) باشد؛ اما درصورتي كه غرض غير الهي و شيطاني باشد، خير صرفا بها و ثوابي ندارد، بلكه توليدكننده آن مؤاخذه گردد. از اين رو، معبود از اولين باني مسجد در اسلام كه مسجد قبا را ساخت، به اين شكل خاطر مي‌نمايد:)لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التّقْوى‏ مِنْ أَوّلِ يَوْمٍ أَحَقّ أَنْ تَقُومَ فيهِ فيهِ رِجالٌ يُحِبّونَ أَنْ يَتَطَهّرُوا وَ اللّهُ يُحِبّ الْمُطّهِّرينَ(؛[18]«مسجدي كه از روز شروع بر طبق زهدوتقوا سازه گرديده، سزاوارتر است كه در آن به نماز قيام كني؛ زيرا درين مسجد كساني مي باشند كه دوست دارا هستند تميز و منزه شوند و معبود پاكيزگان را دوست داراست».ولي خدا به كساني كه با هدف هاي ديگر مسجد ساختند، خير صرفا ثوابي نمي‌دهد، بلكه با آن ها به شدّت واكنش مي‌نمايد و آنها‌را منافق به شمار مي آورد:)وَ الّذينَ اتّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرارًا وَ كُفْرًا وَ تَفْريقًا بَيْنَ الْمُؤْمِنينَ وَ إِرْصادًا لِمَنْ حارَبَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَيَحْلِفُنّ إِنْ أَرَدْنا إِلاّ الْحُسْنى‏ وَ اللّهُ يَشْهَدُ إِنّهُمْ لَكاذِبُونَ( [19]؛«منافقان اشخاصي‌اند كه مسجدي ساختند به مراد زيان رساندن به نبي و مؤمنان و تقويت بي ديني و تشكيل داد تفرقه ميان مؤمنان و كمين‌گاه براي عده اي كه باايمان و پيامبرش نبرد كرده بودند، و آن‌ها عهدوپيمان خيال مي‌نمايند كه نظري جز خير نداشته‌ايم امّا آفريدگار مدرك مي‌دهد كه لاف مي‌گويند».بعد از آن خدا اضافه مي‌نمايد:) لا تَقُمْ فيهِ أبداً(؛«هيچ زمان در آن مسجد نماز اقامه مكن يا اين كه هيچ گاه در آن مسجد نايست».از اين نشانه‌ها بر مي‌آيد كه «مسجدسازي» بايستي بر طبق تقواي الهي نهاد‌گذاري شود و هدف اين باشد كه پروردگار در آنجا عبادت و تبارك داشته خواهد شد و محل اجتماع كساني باشد كه علاقه دارا هستند به سوي خداوند تكان نمايند و خويش را منزه و پاكيزه سازند و خودسازي نمايند و هدف ها الهي را در آنجا به ايفا درآورند. و مسجد مي بايست مركزي براي اجتماع و اتحاد مسلمان‌ها باشد و عايدي اسلام و مسلمين در آن آيتم دقت قرار گيرد، خير اينكه محلّ باند‌بازي و تفرقه و ضرر و زيان رساندن به مسلمان‌ها و موجب بدبيني به معبود باشد و در آن بي ديني و الحاد و بي ديني تقويت خواهد شد.در آيه ديگر، قرآن صريحاً ميفرمايد:)ما كانَ لِلْمُشْرِكينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللّهِ پاد شاهِآئينَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ أُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْكالاُهُمْ وَ فِي النّارِ هُمْ خالِدُونَ([20]؛«مشركان را نرسد كه مساجد پروردگار را آباد نمايند، با آنكه خويش شاهد بي ديني خويشتن‌اند؛ چه اينكه جاري ساختن آن‌ها بي‌اجز و فسخ است و خويش در جهنم جاودان‌اند».آنگاه مي‌فرمايد: )إِنّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ اْلآخِرِ وَ أَقامَ الصّلاةَ وَ آتَى الزّكاةَ وَ لَمْ يَخْشَ إِلاّ اللّهَ فَعَسى‏ أُولئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَآيينَ[21](؛«مسجدهاي خدا را تنها كسي آباد مي‌نمايد كه به معبود و روز جزا ايمان داراست، نماز به پا نمايد، زكات دهد و جز از خدا نترسد. باشد كه آن‌ها از هدايت يافتگان باشند».گروهي از مفسران معتقدند كه منظور، عمران ظاهري وجود ندارد بلكه اين واژه بر عمران معنوي نيز دلالت داراست كه به عبارتي آباد نگاه‌داشتن مساجد و حضور در آنان براي اداي نماز و شغل هاي سودمند ميباشد؛ چنان كه ميبدي در تفسيرش گفته است: «عمارت مسجد، آمدن و نشستن در آن ميباشد و به قولي، بالا بردن بناي مسجد و پسنديده كردن آن و به قولي عمارت مسجد، عبادت كردن، نماز قرائت و طواف در آن است».[22] آيت الله مكارم شيرازي نيز ميفرمايد: «آيه مضمون‌ وسيعي دارد و همه كارها را مشمول مي‌شود».[23] زمخشري نيز بعد از نقل هر دو نظر از پيامبر اكرم(ص) نقل مي‌نمايد كه معبود فرمود: «إِنَّ بُيوتي في ألارضِ المَساجِدَ، وَ أنَّ زُوّاري فيها عُمّارُها؛[24] مساجد، منزل‌هاي اينجانب در زمين مي‌باشند و ميان آبادكنندگان مساجد، همانا ملاقات كنندگان اينجانب قرار دارا‌هستند».8. آبادي معنوي مساجدروزي رسول آفريدگار(ص) خطاب به ابوذر فرمود: «در تعمير و آباداني مساجد تلاش كن كه اجر آن از حوزه‌ خداوند، فردوس ميباشد».ابوذر پرسيد: مساجد را چگونه آباد كنيم؟فرستاده(ص) فرمود: «در مساجد با صداي بلند صحبت نگوييد، كلام فسخ و سخن خطا نزنيد و دادوستد و داد و ستد نكنيد. اي اباذر! تا در مسجد هستي، تلاش كن ياوه و بيهوده نگويي و در‌حالتي كه اين يك‌سري دستور را رعايت نكردي، روز قيامت جز خويشتن را ملامت و سرزنش نكن».[25]امام درستگو(ع) از پيامبر اكرم(ص) نقل مي‌نمايد كه فرمود: «زيرا خداوند والا و والا ببيند كه اهل يك آبادي (شهر يا اين كه روستا) در نافرماني وي زياده‌روي كرده‌اند، البته دربين آنان سه بدن مسلمان (حقيقي و واقعي) است، خطاب فرمايد: «اي گناه‌كاران و عده اي كه از دستور‌هاي اينجانب سر برتافته‌ايد! چنانچه در ميان شما مؤمناني نبودند كه با يكديگر كريم‌اند و با نمازگزاردنشان، زمين و مساجد من را آباد مي‌گردانند، و در سحرگاهان استغفار مي‌نمايند، عذابم را بر شما فرود مي‌آوردم».مرحوم نوري در ذيل حديث سابق الذكر مي‌نويسد: «حديث در‌اين مضمون‌ صراحت دارد كه خواسته از عمران مساجد، داير نگاه‌داشتن آنها بوسيله نماز، دعا، خيال و خاطر آفريدگار، خواندن قرآن و جز اينهاست، خير تعمير و ترميم سقف و ديوار آن».[26]يك نكتهگاهي انسان نمي‌تواند در مسجد حضور يابد و به دلايلي بايستي فريضه نماز را در منزل بجا آورد. از اين رو، در اسلام پيشنهاد شده است كه اتاقي را براي نماز و راز و نياز تخصيص دهد؛ همانطور كه امروزه نمازخانه‌هايي را در اداره ها، هواپيماها و .... تخصيص داده‌اند. امام صادق(ع) در طومار‌اي به فردي به اسم مسمع نوشت: «دوست دارم كه يكي از اتاق‌هاي مقام را مسجد قرار دهي».[27] آن حضرت در حديث ديگري فرمود: «علي(ع) در خانه خويش اتاقي را كه خير خرد بود و خير گران قدر، مخصوص نمازش قرار داده بود».[28]اما پر‌نور ميباشد كه‌اين دستور نبايد موجب خواهد شد كه آدم حضور كمتري در مساجد پيدا نمايد. از اين‌رو، بر حضور در مساجد همگاني، به خصوص مساجدي كه خصوصيت خاص دارا‌هستند، بسيار تأكيد و اجر‌هاي متعددي براي نماز خواندن در در آنها اورده شده مي باشد.9. اثرها رفتن به مسجدامام راستگو(ع) فرمود: «اينجانب مَشي إلي المَسجِدِ، لَم يَضَع رِجلَهُ عَلي رَطبٍ وَلا يابِسٍ إلاّ سَبّحَت لَهُ الارضُ إلي الأرضينَ السابِعةَ؛[29] هر كه به طرف مسجد گام بردارد، پايش را بر خيس و خشكي نمي‌گذارد، جز آنكه زمين تا طبقه هفتمش براي وي تسبيح ميگويد».فرستاده اكرم(ص) فرمود: «بشارت باد بر افرادي كه در تاريكي شب به طرف مساجد مي روند به نوري كه در روز قيامت براي آنان پيدا مي‌گردد».[30]در ذكر ديگري فرمود: «هر كس براي كمپاني در نماز جماعت به مسجدي رود، براي هر قدمي كه بر مي دارد، هفتاد هزار حسنه برايش نوشته خواهد شد و به به عبارتي اندازه درجاتش بالا رود و درصورتي كه در آن موقتي بميرد، خدا هفتاد هزار فرشته بگمارد كه در قبرش به ديدار وي روند و انيس تنهايي وي باشند و تا‌هنگاميكه برانگيخته خواهد شد، برايش آمرزش بخواهند».[31]10. حضور در مسجدرسول اكرم(ص) به ابوذر فرمود: «اي اباذر! مادامي كه تو در مسجد هستي، خداوند در مقابل هر نفسي كه ميكشي، يك سكو در پرديس به تو عطا مي‌نمايد و ملائكه بر تو سلام مي‌فرستند و براي تو براي هر نفس در مسجد، ده حسنه مي‌نويسند و ده گناه از تو پاك مي‌نمايند».[32]و در حديث ديگري فرمود: در مسجد به انتظار نماز نشستن، عبادت هست، مگر آنكه حدثي از وي راز زند ». پهنا شد: اي نبي آفريدگار! حدث چيست؟ فرمود: «غايب بودن كردن».[33]11. اجر نماز در مسجدرسول اكرم(ص) فرمود: «نماز در مسجد اينجانب (مسجد النبي(ص)) پيش پروردگار، هم اندازه ده هزار نماز در مساجد ديگر مي باشد، مگر در مسجد الحرام كه نماز در آن، متساوي صد هزار ركعت ميباشد».[34]اميرمؤمنان(ع) فرمود: «اجر نماز در بيت‌المقدس، متساوي هزار ركعت نماز است و نماز در مسجد اعظم (جامع)، موازي صد نماز مي‌باشد و نماز در مسجد محله و بستگان ،اجر 25 ركعت نماز را دارد و در مسجد بازار، دوازده موازي نماز ميباشد و نماز در منزل، به اندازه يك نماز اجر داراست».[35]حضرت امام خميني(ره) مي‌فرمايد:«در شرع مقدس اسلام بسيار سفارش گرديده است كه نماز را در مسجد بخوانند و خوب از همگي مسجدها، مسجد الحرام مي‌باشد و بعد مسجد پيامبر اسلام(ص)، آن‌گاه مسجد كوفه، آن گاه مسجد بيت المقدس، سپس مسجد جامع هر شهر و سپس مسجد محله و بعد از مسجد محله، مسجد بازار هست».و آن‌گاه مي‌فرمايد: «زياد رفتن به مسجد و رفتن به مسجدي كه نمازگزار ندارد، مستحب ميباشد و اهل يك محل مسجد در‌صورتي‌كه عذري نداشته باشد، مكروه ميباشد در غير مسجد نماز بخواند».[36]12. بي‌توجهي به مسجددر حديثي از رسول اكرم(ص) آمده هست كه فرمود: «لا صَلاةَ لِجارِ المَسجِد إلاّ في المَسجدِ؛[37] نمازي براي اهل يك محل مسجد وجود ندارد، مگر در مسجد».در حديث ديگر فرمود: «هر كس در مسجد نداي نماز را بشنود و سواي انگيزه از آن بيرون شود، منافق هست، مگر اينكه قصد برگشت داشته باشد».[38]امام امت(ره) فرموده ميباشد: «مستحب هست انسان با هر كس در مسجد حاضر نمي شود، طعام نخورد و در امور با وي مشاوره نكند و اهل يك محل وي نشود و از وي زن نگيرد و به وي زن ندهد».[39]و از امام راستگو(ع) اورده شده كه فرمود: «مساجد از همسايگانش كه آن را زيارت نكردند، نزد آفريدگار گلايه كردند. آفريدگار به آن ها وحي كرد: به عزت و جلالم عهد و پيمان كه نمازشان را نپذيرم و عدل و داد آن‌ها را در بين عموم آشكار نسازم و عفووبخشش اينجانب به آنها نرسد و در بهشتم در مجاورت خود قرارشان ندهم».[40]ب) آداب مسجد1. آداب ورود به مسجداميرمؤمنان(ع) فرمود: «كسي كه بخواهد وارد مسجد گردد، مودب و ادب وارد شود؛ چون مساجد، منزل‌هاي خدا و دوستداشتني‌ترين محل‌ها پيش خداوند مي‌باشند».[41]از اهل بيت(ع) نقل شده كه فرموده‌اند: «خوب آن ميباشد كه هنگام ورود به مسجد، استارت با پاي راست وارد شوي و هنگام خروج، با پاي چپ بيرون شوي».[42]رسول اكرم(ص) فرمود: «لا تَدخُلِ المَسجِدَ إلاّ بِالطَّهارَة وَ مَن دَخلَ مَسجِداً بِغَيرِ الطَّهارَِةِ فَالمَسجِدُ خَصمُهُ؛[43] وارد مسجد نشو، مگر با عصمت، و هر كه بدون آن وارد گردد، مسجد معاند وي خواهد بود».فاطمه زهرا(س) فرمود:«رسول وقتي كه باطن مسجد ميشد، اينگونه مي‌فرمود: «بِسم اللهِ، اللَّهُم صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَاغفِر ذُنُوبي وَ افتَح أبوابَ رَحمَتِك؛ به اسم معبود، خدايا! بر محمد و آلش سلام بفرست، و گناهانم را ببخش و درهاي رحمت خويش را برايم گشوده كن».[44]2. آداب حضور در مسجدامام درست گو(ع) فرمود: «هر گاه درون مسجد شدي، حمد و سپاس پروردگار بگو و بر فرستاده صلوات بفرست».[45] پيامبر اكرم(ص) فرمود: «مساجد را گذرگاه قرار ندهيد، مگر اينكه دو ركعت در آن نماز بخوانيد».[46] اميرمؤمنان(ع) فرمود: «سنت اين هست كه هنگامي در مسجد مي‌نشيني، رو به قبله باشي».[47] پيامبر آفريدگار(ص) فرمود: «اي اباذر! هر نشستي در مسجد بيهوده ميباشد، مگر نماز تلاوت يا اين كه بيان گفتن، پي‌دانش بودن و سؤال علمي كردن».[48]در ذكر ديگري از آن حضرت آمده ميباشد: «اِنَّما نُصِبَتِ المَساجِدُ لِلقُرآنِ؛[49] همانا مساجد براي قرآن سازه نهاده گرديده‌اند».طبق اين ذكر، مساجد مكاني براي آشنايي، شناساندن و آموزش قرآن و حقايق آن و اجراي برنامه‌ها و دستورهاي آن بايستي باشد؛ چنان كه در بعد از ظهر پيامبر اكرم(ص) و امامان(ع) اينگونه بود.براين اساس بايستي مساجد را عملاً تكريم و احترام آنها را محافظت كنيم و درحد قدرت از آن ها فايده برگيريم و از آنچه در شأن مساجد و منزل‌هاي پروردگار وجود ندارد، بپرهيزيم.در حديثي از امام صادق(ع) آمده ميباشد: «إنّما اُمِرْنا بِتَوسيعِ المَساجدِ لأنّها بُيوُتُ اللهِ فِي الأرض؛[50] ما مأمور به بزرگداشت مساجد گرديده‌ايم؛ چون مساجد، منزل‌هاي خداوند در روي زمين‌ به شمار مي‌آيند».در مكان ديگر فرمود: كسي كه مسجد را گرامي و از افكندن آب دهن و بيني در آن غربت نمايد، در روز قيامت در حالي به لقاي الهي نائل شود كه خرسند مي‌باشد و طومار اعمالش به دست راستش داده مي‌شود».[51]3. شغل هاي ناروا در مسجدامام درست گو(ع) فرمود: «جَنِّبُوا مَساجِدَكُم الشِّراءَ وَالبَيْعَ»؛[52] مساجد خويش را از داد و ستد بدور نگهداريد».فرستاده اكرم(ص) فرمود: «ورود به مسجد براي اشخاص جُنب و حايض، روا وجود ندارد».[53]در ذكر ديگري فرمود: «كلام ناروا در مسجد، حسنات را مي خورد؛ آن سيرتكامل كه چهارپايان علف‌ها را مي خورند».[54]و فرمود: «مَن اسمَ فِي المَسجدِ بِغَيرِ عُذرٍ إبتَلاهُ اللهُ بَلاءً لازَوالَ لَهُ؛[55] كسي كه بدون عذر و بهانه در مسجد بخوابد، پروردگار او را به بلايي گرفتار مي‌نمايد كه از بين رفتني وجود ندارد».اميد‌هست‌ با فايده‌گيري هر چه بيشتر از دستورهاي با ارزش مدرسه اهل بيت(ع)، روز به روز شاهد پررونق‌خيس شدن مساجد باشيم. ان‌شاء الله